Η πυρκαγιά που κατέστρεψε το αρχείο της UMG, το ίχνος του μουσικού μας πολιτισμού που διαχειρίζεται η UNIVERSAL - με τον δικό της τρόπο.
Φανταστείτε ότι κάηκε το Λούβρο. 35.000 έργα τέχνης είναι παρελθόν - 3 χιλιετίες ανθρώπινου πολιτισμού. Με βάση τους λεπτομερείς καταλόγους του μουσείου απογράφονται οι ζημιές και δημοσιεύονται σε όλα τα ΜΜΕ. Η παγκόσμια κατακραυγή σύρει διευθυντές, υπαλλήλους, φύλακες, συντηρητές σε ανακρίσεις και ένορκες καταθέσεις, σε μια εξονυχιστική έρευνα για τα αίτια της καταστροφής. Η κοινή γνώμη συγκλονίζεται από το μέγεθος της απώλειας και τα ιλιγγιώδη ποσά των ασφαλιστικών αποζημιώσεων αλλά κυρίως από το γεγονός πως η Τζοκόντα δεν υπάρχει πιά. Φανταστείτε πως μέσα σ' αυτήν την πένθιμη ατμόσφαιρα, προσηνής εκπρόσωπος του μουσείου δηλώνει αποστομωτικά: “Μην ανησυχείτε, το μεγαλύτερο μέρος είχε αντιγραφεί, η ζημιά είναι περιορισμένη. Έχουμε τα έργα σε υψηλής ανάλυσης ψηφιακά αρχεία για να τα απολαμβάνουμε για πολλά χρόνια ακόμα…”
Δεν μπορώ να φανταστώ τον αντίκτυπο μιας τέτοιας δήλωσης σε χλεύη και αγανάκτηση. Μπροστά σ’ ένα αυθεντικό έργο βρίσκεσαι ενώπιον του δημιουργού, μετέχεις στο καλλιτεχνικό γεγονός. Και ο πιο απλοϊκός νους μπορεί να καταλάβει την διαφορά πρωτότυπου και αντίτυπου. Εκτός από τον εκπρόσωπο της UNIVERSAL που ξεστόμισε την αμίμητη ατάκα, συνδυάζοντας ιδανικά την βαθειά άγνοια με την πιο αγοραία κουτοπονηριά.
Στην πραγματικότητα πολλαπλασιάστε την καταστροφή επί 5: την 1η Ιουνίου 2008, στο κτίριο 6197 (κεντρική αποθήκη της UMG στην Δυτική Ακτή των ΗΠΑ) έγιναν στάχτη 175.000 πρωτότυπες, αυθεντικές ηχογραφήσεις, πολλές ακυκλοφόρητες, άλλες εναλλακτικές ή δοκιμαστικές. Το μουσικό ίχνος 700 τουλάχιστον καλλιτεχνών έγινε καπνός. Chuck Berry, Ray Charles, Louis Armstrong, Ella Fitzgerald, Neil Sedaka, Paul Anka, Neil Diamond, Steely Dan, R.E.M., Nirvana, Duke Ellington, Aretha Franklin, Count Basie, Orentte Coleman, Bill Haley and His Comets, Otis Redding, Muddy Waters, Howlin' Wolf, John Coltrane, Tom Jones, Dave Brubeck, George Benson, Joan Baez, Steely Dan, Bryan Adams, The Eagles, The Carpenters, Sheryl Crow, Boston, Aerosmith, Tupac Shakur, Tom Petty, Soundgarden, Iggy Pop, No Doubt, Eminem, 50 Cent… [ο πλήρης κατάλογος εδώ] 500.000 μουσικά έργα δεν έχουν πλέον master tapes.
Το master tape είναι η τελική stereo μίξη μιας πολυκάναλης ηχογράφησης που παραδίδει ο καλλιτέχνης στην εταιρία για κυκλοφορία. Παλιότερα σε μαγνητοταινία, τώρα σε σκληρό δίσκο ή άλλο ψηφιακό φορέα, το master tape είναι μοναδικό και μπορεί να περιλαμβάνει υλικό που δεν εκδίδεται. Είναι το πρωτότυπο έργο, όπως το φιλοτέχνησε ο ζωγράφος, το σκάλισε ο γλύπτης ή το έγραψε / δακτυλογράφησε ο ποιητής. Ανήκει στην εταιρία η οποία το εκμεταλλεύεται και πάνω του στηρίζει το δικαίωμά της να εισπράττει από τις αναμεταδόσεις και ανατυπώσεις για τις οποίες δίνει την άδεια.
Η εταιρία έκανε δηλώσεις για περιορισμένη ζημιά. Ο εκπρόσωπός της ήταν καθησυχαστικός, ανέφερε πως οι τίτλοι που χάθηκαν ήταν 10-12.000, πως πολλά αρχεία βρίσκονταν σε άλλες αποθήκες ή στούντιο, ενώ μεγάλο μέρος απο τα καμμένα είχε ψηφιοποιηθεί. Με το άλλο χέρι όμως κατέθεσε μήνυση στους ιδιοκτήτες της αποθήκης περιγράφοντας μια ζημιά που δεν ήταν "περιορισμένη": από τα δικόγραφα προκύπτει ότι ήταν ανυπολόγιστη και πως τα κατεστραμμένα έργα δεν είναι 10 αλλά 175 χιλιάδες. Το 2013 αποζημιώθηκε εξωδικαστικά με 150.000.000 δολάρια τα οποία τσέπωσε και τσιμουδιά. Όλα ωραία τακτοποιημένα - και κρυφά από το ευρύ κοινό και τους καλλιτέχνες των οποίων τα έργα καταστράφηκαν. Για τα επόμενα 11 χρόνια.
Ώσπου πρίν 2 βδομάδες, μια δημοσίευση των Times αποκάλυψε το πραγματικό μέγεθος της ζημιάς και την αμήχανη (;) στάση της UNIVERSAL, από την οποία προκύπτουν σοβαρές υπόνοιες για κακοδιαχείριση και κακοπιστία του μεγαλοεκδότη. Γιατί μια δεκαετία μετά; Γιατί όλα τα masters σε μια αποθήκη; Γιατί δεν ενημερώθηκαν άμεσα οι δημιουργοί; Γιατί υποβαθμίστηκε η υπόθεση στα ΜΜΕ; Άραγε η εταιρία μπορεί να εκμεταλλεύεται νομίμως masters που δεν κατέχει; Μπορεί να κατεβάζει ή να αδειοδοτεί αυτούς τους τίτλους στο YouTube; Τί θα παραδώσει 35 χρόνια μετά (με την λήξη του δικαιώματος master) στους δημιουργούς - τα ψηφιακά αντίγραφα; Τα οποία έγιναν πότε και με ποιά τεχνολογία; Τα re-masters που κυκλοφορούν σε αφθονία από το 2008 και μετά - από ποιό master έχουν προκύψει;
Πρόκειται για ένα τραγικό ατύχημα. Αλλά η έλλειψη ενημερωμένου καταλόγου, οι ακατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης, οι καθυστερήσεις, οι παλινωδίες και η διπρόσωπη στάση της εταιρίας, επιβεβαιώνουν ένα ξεπερασμένο μοντέλο επιχειρηματικότητας - που φαίνεται πως ισχύει και για τους άλλους δύο μεγάλους, Warner και SONY. Μια βιομηχανία που βάζει τα χαρακτηριστικά του προϊόντος πάνω από την ουσία του - τον λόγο δηλ της ύπαρξής του.
Πυλώνας της μουσικής βιομηχανίας, ο κολοσσός UMG δεν είναι πολιτιστικό ίδρυμα, δεν στελεχώνεται από φιλότεχνους, δεν έχει καλλιτεχνικές ευαισθησίες - ενδιαφέρεται για το μουσικό καταναλωτικό προϊόν. Όσο κι αν εμφανίζεται ως θεματοφύλακας συντετριμμένος από την απώλεια, είναι ο μεγάλος κάτοχος του 30% του παγκόσμιου ρεπερτόριου, μετράει έσοδα, εμπορικούς δείκτες, δημοφιλία στα social media και όλες οι αποφάσεις παίρνονται με τους γνώμονες αυτούς. Οι κατά καιρούς μεγαλοστομίες των εκπροσώπων (που συχνά τις εννοούν οι καημένοι) είναι τα προσχήματα που συντηρούν το εκδοτικό κατεστημένο από την εποχή της πρώτης τυπογραφικής πρέσσας και του φωνόγραφου.
Με την αύξηση του μερίδιου αγοράς των ανεξάρτητων εκδοτών που προσελκύουν τους νέους καλλιτέχνες (μελλοντικά είδωλα), είναι φανερή η τάση για περισσότερη τέχνη, λιγότερο κυνισμό, διαφάνεια και δίκαιη μοιρασιά στην μουσική επιχείρηση. Αυτό πρέπει να είναι το μάθημα της UNIVERSAL από το τραγικό ατύχημα και τον τρόπο που το χειρίστηκε. Ένα μάθημα που το πληρώνει ακριβά, καθώς η πώληση της μισής εταιρίας για 33 δις δολάρια φαίνεται πως ναυαγεί. Έχει χάσει μεγάλο μέρος του καταλόγου της και χτες η μετοχή της έπεσε 2.8%.
Πριν από μια βδομάδα η εταιρία έβγαλε μια ανακοίνωση διαβεβαιώνοντας ότι έχει συστήσει ειδική ομάδα αποκατάστασης / συντήρησης η οποία ανέλαβε αμέσως (με μερικά χρόνια δηλ καθυστέρηση) να απογράψει, να αποτιμήσει και να περισώσει ότι μπορεί. Στο ίδιο πνεύμα συμπάσχει με τους καλλιτέχνες που υπέστησαν απώλεια των έργων τους - ειδικά τώρα που άρχισαν να φτάνουν οι πρώτες αγωγές.