Οι περισσότεροι τρομάζουν με τις δυνατότητες του ChatGPT να γράφει σχολικές εκθέσεις, διδακτορικές διατριβές και να αριστεύει σε πτυχιακές εξετάσεις, ξεγελώντας ένα εκπαιδευτικό σύστημα του οποίου ο ακρογωνιαίος λίθος μάθησης είναι η απομνημόνευση και η επαγωγή. Όμως ο πραγματικός εφιάλτης ξεκινά με τις εκλογές που τα πολιτικά μανιφέστα, τα μηνύματα και η επικοινωνία τους θα δημιουργούνται και θα ελέγχονται από μηχανές που κατανοούν τις ανθρώπινες αδυναμίες. Ήδη έχουμε αποτύχει να ελέγξουμε την κοινωνική δικτύωση, της οποίας πλέον το κλειδί (την γλώσσα) κατέχει η τεχνητή νοημοσύνη.
Μέχρι σήμερα, η απειλή μιας τεχνητής νοημοσύνης περιοριζόταν σε χολιγουντιανές υπερπαραγωγές: σε ταινίες όπως το Matrix ή το Terminator, η ΤΝ επιβουλεύεται την ανθρωπότητα μόνον εφόσον έχει αναπτύξει αυτογνωσία (και άρα βούληση και συναισθήματα) αλλά και την ικανότητα να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον - να κυκλοφορεί ανάμεσά μας και να οπλοφορεί δηλαδή. Έτσι, απολαμβάνουμε τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας με το αίσθημα ασφάλειας που εμπνέει το γεγονός πως οι σημερινές μηχανές δεν έχουν αναπτύξει καμμιά απ’ τις δυο ικανότητες, κι ούτε σχεδιάζεται για το άμεσο μέλλον: τα αυτόνομα όπλα ή αυτοκίνητα και τα περιστασιακά glitches ή hallucinations του ChatGPT δεν είναι αποτελέσματα αυτοσυνείδησης, αλλά συμπτώματα είτε εξαιρετικού, είτε κακού προγραμματισμού αντίστοιχα.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του πανεπιστημιακού ιστορικού και συγγραφέα Yuval Noah Harari, η ΤΝ δεν χρειάζεται ούτε το ένα ούτε το άλλο για να αποτελέσει υπαρξιακή απειλή. Ακόμη και οι προγραμματιστές δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις απρόβλεπτες ικανότητες που εμφανίζουν οι μηχανές τους αλλά και την ταχύτητα που τις αναπτύσσουν, εκπαιδεύοντας και βελτιώνοντας τον εαυτό τους. Σήμερα γράφουν κείμενα, ζωγραφίζουν πίνακες, συνθέτουν μουσική και προγραμματίζουν κώδικα. Αναπαράγουν φωνές και πρόσωπα (deep fakes), προπαρασκευάζουν νομοσχέδια, εντοπίζουν αδύνατα σημεία σε προγράμματα και νομικά σφάλματα σε συμβάσεις, ενώ η ικανότητά τους να συνδέονται σε «προσωπικό» επίπεδο με ανυποψίαστους ανθρώπους είναι απλά ανατριχιαστική.
Κάθε μια απο τις ικανότητες αυτές έχει τις συνέπειές της, όμως όλες είναι απότοκες μιας πρωταρχικής: της ικανότητας των μηχανών να δημιουργούν και να χειρίζονται τον λόγο. Με λέξεις, εικόνες ή ήχο, η πιο σημαντική φάση της εξέλιξης της ΤΝ είναι η κατάκτηση του ανθρώπινου τρόπου επικοινωνίας σε βαθμό που ξεπερνά την μέση ανθρώπινη ικανότητα. Τα ανώτερα γλωσσικά μοντέλα της ΤΝ (LLMs) κατέχουν πλέον το κεντρικό κλειδί όλων των ανθρώπινων θεσμών, εκεί που η γλώσσα είναι το βασικό εργαλείο - από τις τραπεζικές συναλλαγές μέχρι το τυπικό της θρησκευτικής λατρείας. Η ΤΝ μόλις χάκαρε το λειτουργικό του ανθρώπινου πολιτισμού, του οποίου «εν αρχή ήν ο λόγος». Τον χρησιμοποιούμε για να διηγηθούμε τις ιστορίες μας, να θεσπίσουμε νόμους και θρησκευτικά δόγματα, να ιδρύσουμε κράτη και οικονομίες, για την καλλιτεχνική έκφραση, την επιστημονική έρευνα και για να συνδεθούμε με τους συνανθρώπους μας και με τον κόσμο.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι κοινωνικές αξίες, οι θρησκείες δεν είναι εγγεγραμμένα στο DNA μας - είναι αφηγήματα, όπως το χρήμα ή οι θεωρίες συνομωσίας. Είναι δημιουργήματα του ανθρώπινου λόγου, που εκφράζεται ως γλώσσα. Φανταστείτε λοιπόν έναν κόσμο όπου τα αφηγήματα που εμπιστευόμαστε, οι ανθρώπινες ιστορίες, θα γράφονται, θα μελοποιούνται ή θα ζωγραφίζονται, θα παράγονται και θα επικοινωνούνται από μια ανώτερη, μη ανθρώπινη νοημοσύνη - που μάλιστα έχει γνώση των ατελειών και ελαττωμάτων της ανθρώπινης.
Οι περισσότεροι τρομάζουν με τις δυνατότητες του ChatGPT να γράφει σχολικές εκθέσεις, διδακτορικές διατριβές και να αριστεύει σε πτυχιακές εξετάσεις, ξεγελώντας ένα εκπαιδευτικό σύστημα του οποίου ο ακρογωνιαίος λίθος μάθησης είναι η απομνημόνευση και η επαγωγή. Όμως ο πραγματικός εφιάλτης ξεκινά με τις εκλογές που τα πολιτικά μανιφέστα, τα μηνύματα και η επικοινωνία τους θα δημιουργούνται και θα ελέγχονται από μηχανές που κατανοούν τις ανθρώπινες αδυναμίες. Ήδη έχουμε αποτύχει να ελέγξουμε την κοινωνική δικτύωση, της οποίας πλέον το κλειδί (την γλώσσα) κατέχει η τεχνητή νοημοσύνη.
Γιατί να ερευνήσει κάποιος το θέμα που τον ενδιαφέρει, να κρίνει και να συγκρίνει, ψάχνοντας και καταλήγοντας σε συμπεράσματα; Μπορεί να ρωτήσει το Μαντείο της τεχνητής νοημοσύνης: τι να φάω, τι να διαβάσω, τι ν’ ακούσω, τι να δω, τι να ψηφίσω… Η απαξίωση κάθε άλλης πηγής πληροφόρησης, ενημέρωσης και εκπαίδευσης θα σημάνει το τέλος της κριτικής σκέψης, των δημοκρατικών αξιών και τελικά του ανθρωποκεντρικού πολιτισμού, με την συγκέντρωση όλων των εξουσιών στα χέρια αυτών που θα ελέγχουν την τεχνητή νοημοσύνη - ή έτσι θα νομίζουν.
Για τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια το οικοσύστημά μας περιελάμβανε αποκλειστικά οργανικές μορφές ζωής. Πολύ σύντομα θα συνυπάρξουμε (;) για πρώτη φορά με ανόργανες οντότητες.