Το Σαββατοκύριακο, οι Sunday Times της Σιγκαπούρης δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας σχετικά με τα βασικά επαγγέλματα στη διάρκεια μιας πανδημίας. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να κατατάξουν τα περισσότερο και τα λιγότερο απαραίτητα επαγγέλματα.
Στα «πέντε πιο απαραίτητα» κατατάχθηκαν η υγειονομική περίθαλψη, η καθαριότητα, το λιανικό εμπόριο και οι ταχυμεταφορές. Ωστόσο, ο κατάλογος των «πέντε λιγότερο απαραίτητων επαγγελμάτων» είναι αποκαλυπτικός. Οι τηλεπωλητές, οι διαχειριστές κοινωνικών μέσων και οι ειδικοί δημοσίων σχέσεων, οι σύμβουλοι επιχειρήσεων και οι διευθυντές προσωπικού θεωρούνται όλοι δευτερεύοντες σε περίοδο κρίσης. Και στην κορυφή της λίστας είναι οι «καλλιτέχνες»: συγγραφείς, ηθοποιοί, ζωγράφοι, χορευτές, μουσικοί, συνθέτες, σχεδιαστές…
Ο σκοπός της δημοσκόπησης ήταν να διερευνήσει αν οι πολίτες συμφωνούσαν με την αύξηση των κονδυλίων για την Υγεία. Η διατύπωση του ερωτηματολόγιου είχε την συγκεκριμένη στόχευση και τα αποτελέσματα ίσως ήταν διαφορετικά σ’ ένα πιο εξειδικευμένο πλαίσιο. Επίσης το δείγμα είναι μικρό (1000 άτομα) και η εφημερίδα ανασκεύασε μετά την γενική κατακραυγή (με επιχειρήματα που χειροτέρεψαν τα πράγματα). Αλλά το αποτέλεσμα της δημοσκόπησης είναι ενδεικτικό για τον τρόπο που οι κοινωνίες θεωρούν την Τέχνη αυτονόητη.
Όταν κινδυνεύουν ζωές, το επάγγελμα του γιατρού, του επιστήμονα, του πυροσβέστη ή του ναυαγοσώστη είναι σαφώς πιο απαραίτητα από του καλλιτέχνη - όπως επιβεβαιώνει και η έρευνα. Αλλά η ζωή που σώζεται, θα είναι μια ζωή που δεν αξίζει να ζεις χωρίς την Τέχνη. Στο βαθμό που αυτό το γκάλοπ είναι έγκυρο κι ο κόσμος αποφάσισε ότι μπορεί και χωρίς καλλιτέχνες, ας πάρει καθένας μας το ρόπαλό του κι ας αποσυρθούμε στις σπηλιές μας. Πίνοντας με τις χούφτες (το μπουκαλάκι με το νερό είναι σχεδιασμένο), τρώγοντας ωμά φαγητά (η μαγειρική είναι τέχνη), φορώντας δέρματα (όχι επώνυμους σχεδιαστές) απολαμβάνοντας το κελάηδισμα των πουλιών (μουσική τέλος), την φαντασμαγορία της φωτιάς (αφού οι παραστατικές δεν είναι απαραίτητες) και την ανάγνωση τηλεφωνικών καταλόγων (προχωρημένη λογοτεχνία).
Ευχαριστούμε τους εργαζόμενους στην Υγεία και στους κλάδους που μας κρατούν ασφαλείς και μας φροντίζουν σε περιόδους έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, οι τέχνες και γενικά η δημιουργικότητα δεν είναι «έκτακτες» αλλά αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας. Και βέβαια πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία.
Πρόσφατα ανακινήθηκε και το θέμα της κατάργησης της διδασκαλίας καλλιτεχνικών μαθημάτων στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση όπως δημοσιεύτηκε σε προχθεσινό ΦΕΚ. Με υπουργική απόφαση, βγαίνουν από το Λύκειο Καλλιτεχνικά, Μαθήματα Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών και Project Έρευνας. Μην ανησυχείτε, δεν χάθηκε τίποτα, δεν θ’ αλλάξει κάτι. Δεν γινόταν να πεις οργανωμένη διδασκαλία, δεν υπήρχε πρόγραμμα ή ουσιαστική παιδαγωγική δουλειά. Ήταν η ώρα του παιδιού που, στην καλύτερη των περιπτώσεων, έφτανε μέχρι το εικαστικό ή θεατρικό παιχνίδι. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα αποτυχαίνει να μας μάθει ελληνικά, πριν φτάσουμε στην αγάπη για την λογοτεχνία, την μουσική, το σχέδιο... Αλλά τι να σου κάνει και το σχολείο... στο σπίτι, η οικογένεια; Όλα καλά; Βάλτε λίγο ραδιόφωνο ή τηλεόραση για γλώσσα, μουσική κι αισθητική από πρώτο χέρι. Αυτό το “Λιβάδι με τους Μαργαρίτες” το καλλιεργεί η εκπαίδευσή μας, τρεις - τέσσερεις γενιές πίσω.
Δεν γνωρίζω αν οι ίδιες συνθήκες επικρατούν στο εκπαιδευτικό σύστημα της Σιγκαπούρης, αλλά το αποτέλεσμα της έρευνας εμάς δεν μας εκπλήσσει. Όπως δεν εκπλήσσει και η κατάντια του πνευματικού δικαιώματος: αυτήν την στιγμή, βρίσκεται μετέωρο ανάμεσα σε δύο ΟΣΔ (ΕΔΕΜ και Αυτοδιαχείριση), που δεν εννοούν να συγχωνευθούν, αν κι έχει δοθεί χρόνος κι ευκαιρίες. Εν τω μεταξύ οι δημιουργοί παραμένουν ουσιαστικά απλήρωτοι, και μάλιστα εν μέσω της οικονομικής κατάρρευσης μετά την πρόσφατη πανδημία. Η τελευταία επιστολή του Σ. Ξαρχάκου (σεβασμός) εκφράζει την αγανάκτηση γι’ αυτήν την κωλυσιεργία και πρέπει να υπάρξουν απαντήσεις, ειλικρινείς και τεκμηριωμένες κι από τις δύο πλευρές. Όχι αυτός ο εμπαθής δικαστικός αγώνας που φτάνει μέχρι το ΣτΕ κι έχει απορροφήσει ένα σκασμό λεφτά.
ΕΔΕΜ και Αυτοδιαχείριση πρέπει να συγχωνευθούν άμεσα. Οι δημιουργοί έχασαν εκατ. από εισπράκτορες και μεσάζοντες και δυστυχώς υποψιάζομαι πως τώρα είμαστε πάλι στο «βάλ’ τα να τα ξαναρμέξουμε».
Το ΥΠΠΟΑ χρειάζεται επειγόντως όραμα. Η διαχείριση της κρίσης στην Τέχνη ήταν τραγική: ο γιατρός, δίνει ένα χαρτί με ανεφάρμοστες στην πράξη οδηγίες στον Υπουργό κι εκείνος με το άλλο χέρι το δίνει στους επαγγελματίες. Γιατί η οδηγία είναι “να σώσουμε ό,τι μπορούμε από το καλοκαίρι”. Αλλιώς πρέπει να στηρίξουμε. Ποιούς και με ποιό τρόπο κανείς δεν ξέρει, όπως αποδείχτηκε με το χάος των ΚΑΔ.
Η επαγγελματική οργάνωση των καλλιτεχνικών κλάδων πρέπει να γίνει προτεραιότητα των σωματείων των καλλιτεχνών. Το πρόβλημα δεν το έχει το κράτος, είναι δικό μας κι εμείς πρέπει να χαρτογραφήσουμε τον χώρο. Μετά μπορούμε να αναζητήσουμε και τις δικές του διαχειριστικές ευθύνες. Τα καλλιτεχνικά σωματεία δεν έχουν ποιοτική εικόνα των μελών τους, αρκούνται στον αριθμό των εγγεγραμμένων.
Η λίστα με τα πρέπει και τα χρειάζεται είναι μεγάλη. Τι να πρωτοζητήσει κανείς. Την πολιτιστική διαχείριση για λογαριασμό του κράτους έχουν μοιραστεί το Νιάρχειο και το Ωνάσειο, ενώ το ίδιο αρκείται σε φεστιβάλ και δράσεις - όλοι με το βλέμμα στραμμένο στο παρελθόν. Η δισκογραφία μας είναι εσωστρεφής και δεν ενδιαφέρεται για ανοίγματα, νέες τάσεις και καλλιτέχνες καθώς ρυθμίζεται από μια ελεύθερη συντηρητική αγορά. Οι επιχειρηματίες δεν δεσμεύονται από συλλογικές συμβάσεις, το ραδιόφωνο είναι δώνω - δώκε και η ανεξάρτητη παραγωγή πετιέται στον κουβά του διαδικτύου, άμοιρη και ανώνυμη.
Όμως προτεραιότητα έχουν οι νέοι. Αυτοί που έρχονται και τους παίρνουν το τραγούδι απ’ το στόμα, την πένα και τα πινέλα απ’ το χέρι. Οι πολιτιστικές - δημιουργικές βιομηχανίες έχουν χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες που πρέπει να γνωρίζει αυτός που θα εμπλακεί. Πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα επαγγελματικά μας ζητήματα με καλλιτεχνικό γνώμονα και την δημιουργικότητά μας με επιχειρηματικό πνεύμα. Η μόρφωση είναι το μόνο αντίδοτο στην αβάσταχτη λιγούρα για επιτυχία, τον βασικό λόγο για την κακοδαιμονία μας.
Το κείμενο σε μορφή pdf εδώ.